ඔපෙරා සහ කැන්ටාටා

              බටහිර සංගීතය යැයි කියූ පමණින් අපගේ අවධානය යොමු වන්නේ Classical music හෙවත් සම්භාව්‍ය සංගීතය කෙරෙන් ය. මෙම සම්භාව්‍ය සංගීතය යන පදය ව්‍යවහාරාත්මකව භාවිතා වීමට පටන් ගත්තේ 19 වන ශත වර්ෂයෙන් පසුව බිහි වුණු ජොහැන් සෙබෙස්තියන් බාක්  සහ ලුඞ්විග් වෑන් බීතෝවන් වැනි ශ්‍රේෂ්ඨ සම්භාව්‍ය සංගීතඥයන්ගේ මූලිකත්වයෙනි.Classical music හෙවත් සම්භාව්‍ය සංගීතයේ දී සංගීත ආකෘතීන් ප්‍රධාන තැනක් ගනී.මෙහිදී යොදා ගනු ලබන ප්‍රධාන සංගීත ආකෘති ලෙස , 

1. සිම්ෆනි හෙවත් සංධ්වනි

2. ඔපෙරා

3. කැන්ටාටා 

4. ඔරටෝරියෝ  

    බටහිර සංගීතය තුළ පවතින අන්තර් සංස්කෘතික ලක්ෂණ පිළිබඳව විමසා බැලීමේ දී ඔපෙරා සහ කැන්ටාටා යන ආකෘතීන් වැදගත් වේ.

ඔපෙරා 

   ඔපෙරා යන්න ලතින් බසින් වැඩ ලෙස අර්ථ දක්වන අතර එය ලතින් බසින් වැඩ හෝ ශ්‍රමය යන්න අර්ථ දක්වයි. ගැයුම් රැඟුම් හා නැටුම් යන සියල්ලෙහිම එකතුවකි. මෙහි දී නාට්‍යක පෙළ, ශෛලිය,  වේදිකාව සහ ආලෝකය අභියෝගයට ලක් කරයි. ප්‍රධාන වශයෙන්ම සංගීතය සහ සාහිත්‍ය මත පදනම්ව ඔපෙරාව බිහි වේ. ඉතාලියේ පැවති විවිධාකාර විනෝදාස්වාද ක්‍රියා පසුබිම් කර ගෙන ප්‍රථමයෙන්ම ඔපෙරාව බිහි විය.එහි දී අනෙකුත් ගීතමය නාට්‍ය සමඟ මේවා ප්‍රදර්ශනය කොට තිබේ. ඉතාලියට අමතරව ප්‍රංශය, ජර්මනිය හා එංගලන්තය ප්‍රමුඛ රටවල වඩාත් ශක්තිමත් කලා මාධ්‍ය වන්නේ ඔපෙරාවයි. 1575 වකවානුව තුල දී වංශක්කාරයන්ගේ ලෝකය පදනම් කර ගනිමින් කවිය සංගීතය හා මිශ්‍ර වි ඔපෙරාව  බිහි වු බව පැවසේ. අද වන විට හඳුනා ගෙන ඇති පැරණිතම ඔපෙරාව වන්නේ ජේකෝබි පෙරීගේ ‘ඩැෆ්නි’ ඔපෙරාවයි. මෙම ඔපෙරාව සම්භාව්‍ය ග්‍රික නාට්‍ය පුනර්ජීවය කිරිමේ අරමුණින් රචනා කොට තිබේ- ශෝකාන්තය පදනම් කර ගත් මුල් කාලීන ග්‍රීක නාට්‍ය සඳහා උත්තේජනයක් ලබා දීම සඳහා මෙය උපකාරි විය. නමුත් එය වර්තමානයේ දී රඟ දක්වනු ලබන්නේ නැත. 1600 දී ඔහු විසින්ම රචනා කරන ලද ‘යුරීඩීස්’ නම් ඔපෙරාව පැරණිතම ඔපෙරාව ලෙස තවමත් රඟ දක්වනු ලබයි. ප්‍රථම මහජන ඔපෙරා රඟහල  The Tetro san Cassian නමින් ඉතාලියේ දී විවෘත කරනු ලැබිය. මධ්‍යතන අවධිය තුළ දී වේදිකාව මත රඟ දක්වනු ලැබු බොහෝ ගීතමය නාට්‍ය සම්ප්‍රදායන්ට ලෞකික හා ආගමික බලපෑම ලැබි තිබේ. මෙයට කදිම නිදසුනක් ලෙස පර්සෙල්ගේ ඩිඩෝ සහ ඊනස් ඔපෙරාව හඳුන්වා දිය හැකි ය. නාට්‍යමය නිර්මාණයක් වශයෙන් 18 වන සියවසේ දී ඔපෙරාව ප්‍රබලව සමාජ බලවේගයක් බවට පත් වන අතර පුරාණ ග්‍රීක ගායන ක්‍රමයන් අනුව භාෂාණය හා ගායනය සමානුරූපිව එකතු වී ඔපෙරාව ක්‍රමයෙන් වර්ධනය විය.

  පසුකාලීනව ඔපෙරාවේ මුලිකම අරමුණ හා ශක්තිය බවට පත් වුයේ වංශවත් බලවත් රදල පංතියේ නිරුවත හෙළි කිරිමයි. එමෙන්ම රාජකීයන්ගේ ජිවිතවල සත්‍ය පැතිකඩ හා ඔවුන්ට වැඩ කළ පංතියේ රහස් සමාජය හෙළි කරන ලදි.ඔපෙරාවක පවතින්නේ ශෛලිගත කතනයකි. ඉතාම වැදගත් කරුණ වන්නේ ඔපෙරාවෙන් සංගිතය වෙන් කළ නොහැකි වීමයි. සාමුහකි කලා මාධ්‍යක් ලෙස මෙහි නැටුම්, ගැයුම්, රැඟුම්, සටන් කුසලතා, කරණම් මේ තුළ අන්තර්ගත වේ.ඔපෙරාවේ දී සංගිතය ද නාට්‍යමය ආකාරයට භාවිතා වන අතර මෙහි ජිව ගුණය රදා පවතින්නේ ස්වර රචනය, ස්වර සංයෝගය, රිද්ම සහ ජනශ්‍රැති පදාර්ථ මත වේ.  එමෙන්ම ඔපෙරාව නාට්‍යයේ සහ සංගිතයේ දිගු විමක් ලෙස හඳුනා ගත හැකිය. ඔපෙරාවේ දී භාවිතා වන සංගිතය තුළදී කටහඬට සුවිශේෂත්වයක් හිමි වේ. විශාල වාද්‍ය වෘන්දයක සහාය ලබා ගන්නා අතරතුරේ දී නාට්‍යයේ ජීව ගුණය තිව්‍ර කරමින් භාව ප්‍රකාශන තිව්‍ර කිරිමට කටහඬ ප්‍රබල ලෙස යොදා ගනු ලැබේ.මෙහිදි ගායකයන් සහ ඔවුන් රඟන චරිත වර්ග කරන්නේ ඔවුන්ගේ කට හඬ අනුවයි. ශ්‍රැති මට්ටම, වේගය, ස්වර ගුණය මත පිරිමි ගායකයන් මන්ද්‍ර, අති මන්ද්‍ර සහ තාර ස්වර මතත් ගායිකාවන්  උච්ච, අති තාර සහ අති උච්ච ලෙස වර්ග කරයි.මෙලෙස හඬ වර්ගිකරණය කොට ඇත්තේ සම්භාව්‍ය යුගයේදී ය.

        ඔපෙරා කලාවේ පෙරදිග නැඹුරුව දෙස විමසා බැලිමේදි චීනයේ පීකිං ඔපෙරා නාට්‍ය කලාව වැදගත් වනු ඇත. පෙරදිග නාට්‍ය කලාවේ රහස් අනාවරණය කරමින් පීකිං ඔපෙරාව බටහිර ලෝකය තුළ හඳුන්වා දෙනු ලැබුවේ චීන ජාතික ‘මෙයි ලන්ග්’ විසින් මීට වසර 80 කට පමණ පෙරදීය මෙමගින් චීන සංස්කෘතියේ විචිත්‍රවත් ඇඳුම් සහ මොස්තර නිර්මාණය, වේශ නිරුපණයන්  තුළින් එහි පවත්නා වු සෞම්‍ය ගුණය හා නිසල බව ප්‍රේක්ෂකයාට රස විඳිමට අවස්ථාව ලබා දීම මෙහි මුලික අරමුණ විය.

          ඔපෙරාවේ ලාංකිය ආභාසය දෙස විමසා බැලිමේදි ආචාර්ය ප්‍රේමසිරි කේමදාසයන් අමතක කළ නොහැකිය. එතුමන් විසින් නිර්මාණය කරන ලද අග්නි, මානස විල, සොඳුරු වර්ණදාසි නම් ඔපෙරා සුවිශේෂි වේ. නිර්මාණ කාර්යයත් නිර්මාණරුවාත් අතර ඇති අත්‍යන්ත සබඳතාව නිරුපණය කරන කෘතින් අතුරින් අග්නි ඔපෙරාව සුවිශේෂි වේ. පුරා දශක 5 ක කාලයක් මු`ඵල්ලේ ගීත නාට්‍ය හා බටහිර ඔපෙරාව ලත් අත්දැකිම් ඇසුරින් විශිෂ්ටතම කලා කෘතියක් ලෙස  අග්නි ඔපෙරාව හැඳින්විය හැකිය. අග්නි ඔපෙරාවේ අන්තර්ගතය දෙස බැලි්මේදී එහි එන ‘බැදලා බැදලා ගිනිපති බැදලා’ යන වදන්වලට පිළිතුරු සපයන ගිනි දෙවඟනගේ ආලාප ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරයි. එමෙන්ම එහි එන පළමු සහ දෙවන ආලාප ඉන්දියානු ශෛලියටත්, තෙවන ආලාපය බටහිර ඔපෙරා ශෛලියට අනුගතවත් නිර්මාණය වී ඇත.  එහි සිව් වන කොටස දේශීය වැළපුම් නාද මාලා සිහි කරවයි. අග්නි ඔපෙරාව නිර්මාණය විම සඳහා වස්තු බිජය සැපයෙන්නේ ‘ප්‍රොමිතියස් බන්ධනය’ නම් ග්‍රීක පුරාවෘත්තය වුවත් එය සෘජුවම මේ සඳහා පාදක කර ගෙන නොමැත. මෙහිදී ග්‍රීක පුරාවෘත්තයක් පදනම් කර ගනිමින් බටහිර ගාම්භීර ඔපෙරා ලක්ෂණ වලට සමීප වීමට මෙම අග්නි ඔපෙරාව හරහා හැකියාව ලැබිණි. මෙහිදී ආරම්භයේදී වයලීන්, වියෝලා, චෙලෝ, ඩබල් බේස් යන තත් පවුල් වාද්‍ය භාණඩ සියල්ල එකතුවෙන් පිසිකාටෝ වාදනයක් ඉදිරිපත් කරයි. මෙහි එන දෙවියන්ගේ චරිත සඳහා සැකසුණු තේමා ගීත සංගීතය සඳහා ක්‍රිස්තියානි පල්ලියේ නැගෙන දැවැන්ත හාමනිවලින් සමන්විත ඔපෙරාත්මක වාද්‍ය ඛණ්ඩයක් යොදා ගෙන ඇත. මෙහිදී යොදා ගන්නා සමාන්තර ගායනා ක්‍රම බෞද්ධාගමික හෝ චීන සංස්කෘතික ලක්ෂණ පෙන්නුම් කරන ආගමික  සජ්ඣායනාවන්ද සිහිපත් කරයි. එමෙන්ම මානස විල නම් ඔපෙරාව බටහිර ඔපෙරාවේ සම්පුර්ණ පිටපතක් ලෙස ඉදිරිපත් නොකළ ද ඔපෙරාව වැනි දියුණු කලාංගයක් ශ්‍රි ලංකාව වැනි ආසියනු රටකට ගෝචර වන පරිදි නිර්මාණාත්මකව සළකුණු කිරිමට මෙමගින් උත්සහ ගෙන තිබේ. එය ලාංකීය දේශපාලන සංස්කෘතියට උචිත පරිදි නිර්මාණය වී තිබේ.

කැන්ටාටා 

       කැන්ටාටාවේ ඉතිහාසය දෙස අවධානය යොමු කිරිමේ දී එය 17 වන සියවස දක්වා දිව යන අතර එවකට ජර්මනියේ පැවති ගීත ආකෘති නව මාවතකට ගෙන එමින් නවතම ගීත ආකෘතියක් ලෙස කැන්ටාටා බිහි වේ. මෙය ආගමික ස්වරූපයක් ගන්නා අතර මෙහි දී සමුහ ගායනයන් මෙන්ම තනි තනි හඩවල් සහ යුගල ගායනයන්ද ඉස්මතු වේ. කැන්ටාටාවල දී වචනවල අර්ථ පැහැදිලි වීම අනිවාර්ය නොවන අතර හැඟිම් ප්‍රකාශනය තුළින් භක්තිය දැනවීිම ප්‍රධාන වේ. වාද්‍ය භාණ්ඩවලට වඩා මිනිස් කටහඬට මුල් තැන ලබා දෙමින් ආගමික ස්වරූපයක්  ගනු ලබන කැන්ටාටා සඳහා කදිම නිදසුන ලෙස කේමදාසයන්ගේ ‘පිරිනිවන් මංගල්‍යය’ හඳුන්වා දිය හැකිය. එය මෙතෙක් ලොව නිර්මාණය වු ප්‍රථම බෞද්ධ නැන්ටාටාව වේ. මහනුවර යුගයේදී ජනවහර තුළින් භාවිතයට ආ පද්‍යවලියක් ආශ්‍රයෙන් ජේ . ඊ සේදරමන් විසින් රචිත ‘බලියාග විචාරය’ කෘතියේ එන බුදුන්වහන්සේගේ පිරිනිවන් පෑම පිළිබඳව රචිත කවි උපයෝගී කර ගනිමින් නිර්මාණය කරන ලද මෙම කැන්ටාටාව 2007 වෙසක් පොහොය නිමිත්තෙන් ඉන්දියාවේ බුද්ධ ගයාවේ ශ්‍රී මහා බෝධීන් වහන්සේ ඉදිරිපිට ගායනා කොට තිබේ.                                     (දිවයින- මිවිත අතිරේකය- ගයත්‍රි කේමදාස සමඟ අජිත් ) 

         මෙහිදී බටහිර සමුහ ගායන ක්‍රම  ශිල්පියක්  වන Alto, Tenor, suprano, Basse යන හඩ පරාස ඔස්සේ සමාන්තරව ගායනයෙහි යෙදී ඇති අතර බටහිර සංගීතයේදි ප්‍රබලව භාවිත වන චෙලෝවත් විටින් විට තබ්ලාවත්ල තම්මැට්ටමත් යොදා ගනිමින්  පිළිවලින් ඉන්දියානු සහ සිංහල ජන ගී නාද රටා ඒවාට මුසු වී කොට ඇත. සිතාරය සහ බටනලාව යොදා ගනිමින් ගජමන් නෝනාගේ දෙනිපිටියේ නුග රුක පැදි පෙළේ තාලය යොදා ගනිමින් සිංහල ජන  සංගීතය ද එයට මුසු කොට ඇත.

-මංජරී-